Individu versus totaliteit

In ons innerlijk staan twee krachten tegenover elkaar die even belangrijk zijn: het individu en de totaliteit. Het individu, als zelfstandig wezen dat vanuit zijn eigen kern leeft, is net zo belangrijk als de kosmos in zijn geheel. Egotiek (gerichtheid op het zelf) en erotiek (gerichtheid op de ander) staan naast elkaar, en ons leven slaagt pas als we het juiste ritme tussen deze twee krachten vinden. Samen vormen ze de oerdrang van de mens om zichzelf te vervullen.

Creativiteit en geboorte

Een goede balans tussen egotiek en erotiek leidt tot het vrijmaken van creatieve krachten, zowel op seksueel als geestelijk vlak. Een volwassen bewustzijn dat zowel het geheel kan overzien als kan dienen, schept ruimte voor creativiteit. Volgens Schuurman worden we drie keer geboren: lichamelijk, psychisch en geestelijk. Elke geboorte vereist het doorknippen van een navelstreng: fysiek bij onze geboorte, psychisch door ons los te maken van onze ouders, en geestelijk door onszelf vrij te maken van de kosmos om deze op onze eigen manier te interpreteren.

Dienaar van het geheel worden

Geestelijke autonomie betekent dat we het transcendente – dat wat we eerst niet kunnen bevatten – een plaats geven in ons leven. Ieder mens is een uniek brandpunt van de kosmos en draagt een nieuwe vertolking van het geheel in zich. Zelfstandig worden betekent dat we dit bewustzijn ontwikkelen en inzien dat ons 'ik' slechts een voorlopige vertolking van ons wezen is. Door deze erkenning verdwijnt de arrogantie van het ego, en wordt het ego dienaar van het grotere geheel.

De strijd om mens te worden

De mens heeft een natuurlijke drang om zichzelf te worden, maar is nog niet af. We bevinden ons midden in het proces van menswording en creëren onszelf voortdurend. Tegelijkertijd bestaat er weerstand tegen bewustwording, voortkomend uit onze eigen onbewustheid. Vaak ontvluchten we dit proces door ons te verliezen in ziekte, actie, luiheid, intellect, gevoel of dogma’s. We hebben allemaal levensangst, maar we kunnen kiezen: vluchten of creatief leven. Creatief zijn betekent overgave aan het leven zelf, en dat is wat ons leven tot een vervuld geheel kan maken.

De nieuwe golf van universele cultuur

Schuurman ziet het volgende inzicht als sleutel tot een nieuwe universele cultuur:

• Liefde voor de wereld.
• Het erkennen van tegenstellingen als polariteiten.
• Ruimte geven aan zowel het persoonlijke als het onpersoonlijke.
• Inzien dat alle lijden vruchtbaar kan zijn.
• Het ritme van leven en dood omarmen.

Religie, volgens Schuurman, is een ander woord voor creativiteit. Het is wat ons laat ervaren dat tegenstellingen een functionele relatie met elkaar hebben en dat hun schijnbare tegenstelling slechts een vorm is. Het wezenlijke is het ritme van het leven zelf.