Ik ben gespreksleider bij het Centrum voor Zelfbezinning in Leusden. Opgericht in 1969 rond het gedachtegoed van Dr. C.J. Schuurman, psychiater en schrijver. Zijn schaduw blijft hangen over de gespreksgroepen waar mensen graag hun problemen bespreken. Ik beleef die schaduw als zwaarte.

Het is de bedoeling dat mensen vrijuit kunnen vertellen wat hen bezig, zonder met oplossingen te komen. Problemen en trauma’s zijn beslist niet taboe, zielzorg evenmin, alleen we gaan niets behandelen of genezen. We doen niet aan therapie. De onvoorwaardelijke acceptie van en door iedere deelnemer werkt op zichzelf al helend. Gewoon mensen accepteren zoals ze zijn, zonder labels voor een of andere psychologische aandoening.

Wat ik wil is focussen op levenskunst. Dit vraagt om een subtiele, maar essentiële verschuiving in hoe gesprekken worden begeleid en hoe deelnemers zich tot zichzelf en elkaar verhouden. Hier zijn vijf concrete aandachtspunten:

1. Creëer een ruimte van aanwezigheid en reflectie

• Laat deelnemers ervaren dat het niet gaat om ‘het oplossen van problemen’, maar om het verstaan van zichzelf en hun leven.
• Stel vragen die uitnodigen tot zelfonderzoek in plaats van analyse.
• Zorg ervoor dat de toon van het gesprek niet zwaarmoedig wordt, maar een onderzoekende lichtheid behoudt.

2. Herformuleer de intentie van de gesprekken

• Maak expliciet dat de bijeenkomsten geen therapie zijn, maar een oefening in levenskunst.
• Gebruik de taal van zelfbezinning, inzicht en het verdiepen van het bestaan, in plaats van ‘verwerking’ of ‘genezing’.
• Vermijd psychologische labels en moedig deelnemers aan om zichzelf niet te reduceren tot hun ‘problemen’.

3. Zorg voor inspirerende invalshoeken

• Introduceer filosofische en existentiële perspectieven in de gesprekken (zoals stoïcisme, fenomenologie of de Circles of Trust-methode van Parker J. Palmer).
• Gebruik korte citaten, metaforen of fragmenten uit literatuur en poëzie als aanzet tot gesprek.
• Moedig aan om ervaringen te zien als signalen van betekenis in plaats van als iets dat ‘gerepareerd’ moet worden.

4. Stimuleer een actieve luisterhouding en open ontmoeting

• Laat mensen niet alleen ‘vertellen’, maar ook luisteren met een houding van verwondering.
• Introduceer gespreksregels die helpen om elkaar niet ongevraagd van adviezen te voorzien, maar juist de ander in zijn ervaring te laten staan.
• Gebruik momenten van stilte om inzichten te laten bezinken.

5. Benoem de oefening in levenskunst

• Levenskunst is een houding van aandacht en responsiviteit op het leven zoals het is. Maak dit expliciet door vragen als:
  • Wat vertelt deze ervaring jou over wat voor jou wezenlijk is?
  • Wat zou een wijze manier van omgaan zijn, zonder iets te forceren?
  • Hoe kun je deze ervaring als leermeester zien, zonder jezelf te hoeven ‘fixen’?
• Sluit gesprekken af met een uitnodiging tot persoonlijke reflectie in plaats van een conclusie.

Zo maak je van de gespreksgroepen een ruimte waarin mensen niet ‘worden geholpen’, maar waarin ze leren zichzelf te helpen door aandacht, inzicht en het omarmen van hun eigen pad. Dit is de essentie van levenskunst--en van zelfbezinning.